Demir Damlası ve Katı Gıdalarla İlk Deneyimler

İlk altı ay bebekler sadece anne sütü almalı ama 4. ve 5. aylarda sütüm azaldığı ve bizimkinin iştahı arttığından hazır mama ile takviyeye başladık. Gerçi takviyemiz oldukça azdı (son zamanlarda günde toplam 200cc).

Doktorumuz da bu yüzden istersek hazır mama yerine basit katı gıdalarla başlayabileceğimizi ifade etti. Gerçi bu doktordan doktora değişiyor. Kimi kesinlikle altı aydan evvel başlatmıyor. Sonuçta biz de bu karara katılınca başladık.

Bu arada demir damlasına da 5.ay başında başladık. Önce “Ferro Sanol” ile 1mgxkiloxgün aç verilmesini doktor tavsiye etti. Bizimki o zamanlarda 7 kilo civarindaydı. Sabahları her gün 7 damla ile başlayacaktım. Sabah uyanır uyanmaz demir damlasını verdim. Fakat o gün oldukça huzursuz olduk. Bayağı ağladık ve uyuyamadık. Kabız olduk. Doktorumuzu arayınca demir damlasından kaynaklanabileceğini ve hemen kesmemiz gerektiğini belirtti. Sonrasında ise “Ferrum Hausman” ile 6 damla vererek devam etmemizi onerdi. Dediği gibi ilacı bırakınca belirtiler akşama kayboldu ve birkaç gün sonra da dediği ilaca başladık. Onda da durum nispeten iyi idi ama hala eskisine oranla daha az uyuyor ve huzursuzduk. Ağlamalarımız artmıştı. Doktor bu ilacın da etkileyebileceğini söyleyince kestik.

Tabii aynı zamanda basit katı gıdalara da başladık. Önce iki bebek kaşığı ile başlayacaktık sonra her gün iki katı daha fazla verecektik. İlk hafta meyve (elma, havuç,armut, kayısı, şeftali, muz) saat 10-11 arası, ikinci hafta sebze karışımı (patates, havuç, kabak, maydanoz, brokoli, ıspanak, küçük soğan, pirinç, kırmızı mercimek 1 kaşık zeytinyağı ile haşlanır ve tel süzgeç veya çatalla ezilir) saat 13:00-15:00 arası, sonraki hafta yoğurt saat 17:00-18:00 arası en son hafta da kahvaltı (2-3 bebe bisküvisi veya 1 dilim ekmek, 50 gr. tuzsuz beyaz peynir, 1-2 tatlı kaşığı pekmez, 1-2 tatlı kaşığı dövülmüş ceviz sağılmış anne sütü veya mama veya yoğurt veya taze meyve suyuyla çatalla ezilir) saat 7:00-9:00 arası ile devam edecektik. Doktorumuz bir elma büyüklüğüne (100-150 cc) ulaşınca o miktarda sabitlememiz gerektiğini ifade etmişti. Rondo yasaktı, mutlaka cam rende ve çatalla ezerek mamasını hazırlayacaktım.

Ben tabii tavsiyeye uyarak demir damlası ve elma&şeftali püresi seçimimle aya başlamıştım. Demir damlasını kestikten sonra huzursuzluk ve kabızlığımız nispeten düzelmişti.

Fakat katı gıda miktarı artıp bir sonraki hafta da sebzelere başlayınca tekrar huzursuzluk ve kabızlığımız nüksetti. Ayrıca dediği ölçüye varınca memeyi alırken almaz olmuştu. Doktorun tavsiyesi ile meyve ve sebze pürelerinin saatlerinin yerini değiştirdik ve patatesi ve muzu listeden çıkardık. Ayrıca mama ölçüsünü de bayağı azaltıp 50-60 cc’yi geçmeyecek şekilde sınırladım. Böylece anne sütümüzü de eskisi gibi alıyorduk.

Kabızlığı halen sürünce ek gıdalarla ilgili hala bir sorun olduğunu düşünüp elimdeki kitapları ve internetteki web sitelerini karıştırmaya başladım. Hatta demir damlasını kestiğimden rahatsız olup onun için de çare aramaya koyuldum. Demir takviyesi süt çocuklarında çok önemliymiş. İlk altı ay stoklarındaki demir miktarı azaldığından ya ek gıdalarla ya da takviye ile vermek gerekiyormuş. Demir eksikliği anemiden tutun ileride öğrenme bozukluğuna kadar birçok sağlık problemine de yol açıyormuş.

Katı gıdalarla ile ilgili şunları deneyimledim/buldum/öğrendim:

1. İlk öğün (öğlen) sebze arkasından (ikindi) meyve vererek bebekte dışkılamanın bayağı kolaylaştığını gördüm. Kabızlığa patates, haşlanmış havuç, pirinç gibi gıdalar yol açabiliyormuş. O yüzden başlarda azar miktarlarda verin. Ayrıca ilk seferinde bahsettikleri karışımları verince bebek belki de alışık olmadığından tepki gösterdi. Tek bir meyve ve sebze ile başlayıp kontrollü bir şekilde karıştırınca neyin dokunduğunu ve problemin nereden kaynaklandığını buluyorsunuz. Gerçi sebze de kabızlığı önlüyor ama ben kayısıyı ikindi vakti devamlı başka bir meyve ile karıştıdığımda bebeğin nispeten daha rahatladığını gözlemledim. Muzu bebekler sever ama bir süre muzu ya çok eser miktarda ya da çok sonra verin. Felaket kabız yapıyor. Zaten bebek ilk katı gıdalarla tanışınca kabız olabiliyor. Ayrıca tatlı erik de süper söktürüyor ve bir zararı da yok. Ben eriği kayısı ile karıştırıyordum. Tadı hafif mayhoşsa içine bir tatlı kaşığı pekmez koyuyordum. Süper söktürüyordu. Armut da aynı şekilde etki ediyor. Doktorumuz kavun ve karpuz gibi meyveleri şekeri içerdiği vitamine oranla fazla olduğundan pek önermedi.

2. Doktorlar karnıbahar, taze fasülye gibi sebzeleri ilk başta gaz yapar diye vermiyorlarmış. Ben de katıya başladıktan dört hafta sonra ufak miktarlarda verdim.

3. Yoğurdu son öğün veriyorduk. Bazı doktorlar ilk olarak yoğurtla başlatabiliyorlarmış. Ama bizimkinde reflüye sebep oldu. Yoğurt kabızlık da yapabiliyormuş. İshal bebeklere aslında yoğurt verirlermiş. Ama bizde sorun yaptı. Gece uykusu bozuldu. Bir süre bırakıp sonra tekrar denemeye karar verdik. Gerçi çok az verince sorun olmamıştı.

4. Günde minimum 500 cc anne sütü alması gerekiyor. Baktınız süt almayı azaltıyor katı gıda miktarını azaltın. Tabii çalışıyorsanız ve zaten zorlanıyorsanız bilemem. Ama bağışıklık sistemi için altı aydan sonra da günde minimum 500 cc önemli. Bu yüzden biz ilk başta sadece meyve ve sebze püreli öğünleri verdik. Kahvaltı ve yoğurdu kestik. Doktor da onayladı.

5. Bebeklere alerji riskinden vs. citrus meyveleri örneğin çilek, mandalina vs. vermiyorlar.

6. Yurt dışında avokado çok tutulan ve tavsiye edilen meyve. Tabii onu en olgununundan seçmeniz önemli. Tek başına verin ya da azıcık muzla karıştırın. Avokado yağlı bir bitkidir ve yağı bebekler için özellikle çok faydalıdır (smart fat [2]). Ayrıca Omega 3 içerdiğinden beyin gelişimine de faydalıdır.

7. İlk başlarda katı gıdalar uyku düzenlerini etkileyebiliyor. Hazırlıklı olun.

8. Amazon’da araştırıp Annabel’s Karmel’in “New Complete Baby and Toddler Meal Planner” kitabını almıştım. Bayağı bir tarifi uyguladım. Bebeğim hepsini severek yedi. Siz de bu olmasa da benzer bir kitap edinip farklı tarifler uygulayın. Aynı şeyi üstüste verince istemiyorlar.

9. Su vermeye de başladık. Kaynatmadan evde içtiğimiz pet şişe suyunu verebilirmişiz. Yemekleri azıcık sulu yapıp sonrasında da su vermenizi tavsiye ederim. Su dışkıyı da yumuşatırmış. Lifli (fibre) gıdalar da kabızlığı önlüyor.

10. Zeytinyağı da kabızlığı önlüyor. Sebze mamasına bir tatlı kaşığı koymanız da fayda var.

11. Söylemeye gerek yok belki ama meyvelerin kabuklarının soyularak püre haline getirmeniz gerekiyor.

12. Katı gıda verirken 1.5 saat emzirmemiş olmayı doktorumuz tavsiye etti. Hakikaten erken verine almak istemiyor.

13. Eline kaşık verip bizim sofra masasının yanında yedirerek sofra düzenini şimdiden algılaması tavsiye ediliyor.

Ben anne sütünün yerine geçmesin, bebek sütü az almasın diye 5. ayda sadece meyve ve sebze püresini verdim. Dediğim gibi bu takviye amaçlı idi. 6.ayımıza girdiğimizde doktorun da tavsiyesiyle pürelerin yanında kahvaltıya da başladım. Kahvaltı tarifleri araştırmaya başladım. İnternette birçok tarif var ama daha uygulamadım [3]. Hatta doktorumuz artık yumurta sarısı (tam katı haşlanır, sarısı alınır, beyazı ayrılır. Sarısından ilk gün 1 nohut kadar başlanır. 1-2 günde iki katına çıkarılarak tam yumurta sarısına ulaşılır. Kahvaltıda verilir.) verebileceğimizi söyledi. Ama bunu biz bir ay sebze ve meyve püresi verdik diye önerdi. Sanırım ilk katı gıdalara geçişte verilmiyor. Bir tam yumurta sarısına ulaşınca da gün aşırı vermemizi salık verdi. Yine biz bir aydır zaten veriyoruz diye et ürünlerine başladık. Dana veya tavuk kıyması (30 gr/gün veya 1 yemek kaşığı kadar) sebze püresi içine eklenerek verilir. Tanıdıklar ilk başlarda dana kıymasını kasaptan üç defa çektirip verdiklerini söyledi. Biz de öyle yaptık. Tavuk göğüs etini de alıp rondodan geçirebileceğim ve bebeğe kıymasını yine sebze içinde verebileceğim söylendi. Ayrıca kemik iliği alıp kaynattık. Buz kalıplarına koyduk. Bazen sebze yemeğinin içine koymak için. Dondurucudan çıkarıp vereceğiz. Ayrıca kıymayı ufak toplar haline getirdik. Buzdolabı poşetine yanyana dizdik. Şimdi bir tane alıp çıkartıyoruz. Yemeğine katıyoruz. Bir de hem ne kadar verdiğimi bileyim hem de dondurucuda fazla yaptıklarımı saklayayım diye Beaba saklama kaplarından [4] aldım. Siz de buna benzer kaplar alıp fazlalığı saklayabilirsiniz. İçinde BPA da yokmuş. Meyveyi bile bu şekilde veriyorum. Kahvaltı için ise doktor ayrıca peynirli omlet, domates rendesi 1 tatlı kaşığı zeytinyağı ve 50 gr. tuzsuz beyaz peynir ile karışımı, hazır tahıllı kahvaltı mamalarını vermemizi de önerdi. Tarhana da çok iyimiş. Tarhananın içine de yine bir kibrit kutusu büyüklüğünde tuzsuz beyaz peynir koyup sebze öğününde verebilirmişim. Fakat hiç bir sebzenin içine tuz ve salça konulmayacakmış. Beyaz peyniri de akşamdan suya koyup buzdolabından ertesi gün alıp öyle kahvaltısına katıyorum.

Demir damlası ile ilgili olarak öğrendiğim “Ferro Sanol” un daha faydalı olduğu. Sebebini hala bulamadım ve doktora sormayı unuttum ama heryerde gördüğüm duyduğum bu. Ayrıca sağlık ocaklarından bunu ve D vitaminini ücretsiz alabileceğinizi unutmayın.

Demir damlası birçok bebekte sorun yaratınca kimi diğer demir ilacı opsiyonunu, kimi az miktarda vermeyi, kimi ise hiç vermeyip gıdalarla telafi edeceğini belirtiyor. Halbuki ulusal sağlık enstitüsü [1] şöyle yazıyor:

“...Therapeutic doses of iron supplements, which are prescribed for iron deficiency anemia, may cause gastrointestinal side effects such as nausea, vomiting, constipation, diarrhea, dark colored stools, and/or abdominal distress [33]. Starting with half the recommended dose and gradually increasing to the full dose will help minimize these side effects. Taking the supplement in divided doses and with food also may help limit these symptoms. Iron from enteric coated or delayed-release preparations may have fewer side effects, but is not as well absorbed and not usually recommended [64]….”

Tavsiye edilen miktarın yarısında başlamak ve tüm doza yavaş yavaş artırarak gelmek demirin yarattığı yan etkileri azaltıyor. Biz de o yüzden ufak ufak başladık. Ayrıca ikiye böldük. Biri sabah aç karnına, diğerini de meyvesini yemeden evvel (yine aynı kaynakta meyvenin demir emilimi artırdığı söylendiğinden ötürü). Şu an istenilene neredeyse ulaştık (7 dozdayız ama en son kontrolde tam 8 kiloyduk). Bir problemimiz de yok. Unutulmaması gereken süt ürünleriyle birlikte alınmaması. Aksi takdirde emilimi çok azaltıyor. O yüzden sabah kalkar kalkmaz demir damlasını ve D vitamin veriyorum. En az yarım saat sonra da emziriyorum. Artık yavaş yavaş sabahları aç karnına verme için miktar değiştireceğim. En iyi emilim aç karnına oluyormuş.

Bugün ilk kez kıymalı kabak yemeğimizi yedik. Bu ilk kez etle tanışmamızdı ve bayağı mutlu oldu. Kızımız sayesinde zaten dikkat ettiğimiz meyve sebze kalitesi daha bir önem kazanır oldu. ODTÜ Güneşköy bahçesine [5] katılımcı olduk. Artık her hafta mahsül ürününü taze taze kapımıza alıyoruz. Proje tamamen doğal koşullarda organik tarım yapıyor. Birçok doğal tarım tekniği bu projede ilk kez Türkiye’de deneniyor. Tohumlar hep kontrollü alınıyor. Bu hafta kabak gelince biz de kızımıza o yüzden kıymalı kabak yapalım dedik. Yoğurda ara vermemize rağmen evde yoğurt yapımına başladık. Yumurtamızı da organik alıyoruz. Zaten uzun süredir de öyle alıyorduk.

Bu katı gıda işi doktordan doktora değişiyor. Anladığım tek bir doğru yok. Genelde bebeklere daha tatlı olduğundan ilk meyve ile tanıştırıyorlar. Bazısı sebze ile başlatıyormuş, sebze alışkanlığı artsın diye. O yüzden nasıl başladığının pek bir önemi yok gibi. Doktorunuz tavsiyesiyle gitmek en doğrusu.

Son olarak katı gıdaya başlayınca meyve lekeleri göze batmaya başlıyor. Sabun tozları bunları çıkartmıyor. Forumlarda tarattığımda bir kaç ürün önermişler, denedim işe yaradı. Ayrıca kollu önlüklerden aldım. Onları giydiriyorum. İşe yarıyor ama ağzından gaz çıkartıp kusarsa yine lekeleniyor. Artık bunda da yapacak bir şey yok.

Yine biraz uzun yazmışım. Buraya kadar okuyabildiyseniz teşekkürler:)

[1] Office of Dietary Supplements, National Institutes of Health, “Dietary Supplement Fact Sheet: Iron”, http://ods.od.nih.gov/factsheets/iron/

[2] William and Martha Sears, “Baby book”, Thorsons, Second Edition, 2003.

[3] http://hemannehemdoktor.blogspot.com/2011/05/kahvalt-tarifleri.html

[4] http://www.hepsiburada.com/Liste/ProductDetails.aspx?categoryid=301170&productid=oyunjaba912133

[5] ODTÜ Güneşköy, http://www.guneskoy.org.tr/