Kolik ve Uyku Sorunu

İnsan kolik sahibi bebekle yaşarken bir gün tüm o zorlukların biteceğine inanamıyor. Doktoru, arkadaşı, eş dostu “geçer merak etme” diye telkinde bulunsa da çok az işe yarıyor. Belki de biraz dinlenecek vakit yaratamadığında insan herşeye olumsuz yönünden bakıyor.
Kolik hakikaten dört ayda bitip dedikleri gibi bıçak gibi kesildiğinde bize nur topu gibi birçok sorun bıraktı arkasında. Bir yerde okuduğum kadarıyla kolik bittikten sonra bebeklerin %99’unda uyku sorunu olurmuş. Bebeğin uyku sorununu ne kadar erken hallederseniz o kadar iyimiş. Aksi takdirde yok dişiydi, yok hastalığı da derken hatta iyice bilinçlenmeye başladıkça eğitmesi daha güç oluyormuş. Hatta uzun süren uyku sorunları ileride yetişkinliklerindeki uyku sorunlarına yol açabilirmiş. Bu arada asla benim bebeğim uykuyu sevmiyor, genetik vs diye düşünmememiz gerekiyormuş. Bebeklerin büyük çoğunluğu uyumayı öğrenince sağlıklı bir uyuma düzenleri oluşuyormuş.
Bebek doğmadan evvel asla sallamam diyen ben en sonunda pes etmiş bebeği uyutmak için her seferinde aşağıdakileri sırasıyla yapar olmuştum:
1. Çocuğu kundakla.
2. Saç kurutma sesini ve ninnisini aç.
3. Çarşafa koyup sallamaya başla.
4. Arada bağırıp ağlarsa sırtına hafifçe patpatla ve şşt’le.
5. Uyuyunca çok nazik bir biçimde çingen salıncağına al.
6. Alırken salıncağı sallamaya devam et.
7. Bebeği yerleştirdikten sonra uyanana kadar, akşam uykusu ise minimum iki saat salla.
Nasıl bu kadar komplike bir uyuma şekline dönüştü hatırlamıyorum. Ama birşey işe yaramayınca hadi bunu da deneyelim diye diye sanırım bu hale geldik.
Bir odaya kapanıp saatlerce sallardık. Bazen günümün çoğu uyutmakla geçerdi. Geceleyin de arada uyanınca herşeye tekrar baştan başlardık. Artık başında 24 saat nöbetleşe birileri olmaya başlamıştı. Bebeğe bakan herkes artık aşırı yorgun düşmüştü.
Artık bu uykular canıma tak etmeye başlamıştı ki bulabildiğim her vakit uyku üzerine kitaplar, bloglar, forumlar okumaya başlamıştım. Bebek doğmadan evvel Sears’ın kitabını almış ve “attachment parenting” ile ilgili notlarını severek okumuştum. Ben de bebeğimi asla ağlatmayacaktım vs.vs. Zaten kolik olunca ister istemez saatlerce ağlar olmuştu. Uyku konusunda Sears’ın [7] dedikleri güzel olmasına rağmen benim asla sabırla yapamayacağım şeyleri kapsıyordu. Örneğin birlikte uyumanın güzelliği, bebek uyuyana kadar yanında kalma vs. Şimdi bebeğim neredeyse altı aylık... Eğer bunları da yapacak olsam herhalde bana ait zaman sıfıra inip bunalıma girebilirim.



Uyku konusunda önce Tracy Hogg’un [1] ağlatmadan uyutmayı vaad eden kitabıyla başladım. Kitapta özellikle uyku sorununa eğildim. Forumlarda ve bloglarda da bu metodla bebeklerini uyumayı öğretenleri okudukça daha bir gaza gelmiştim.
Öncelikle uyku konusunda bebeğinize eğitim vermek istiyorsanız minimum dört aylık olmasını bekleyin ve kolik ise koliğin geçmesini bekleyin. Kolik ise yapacağınız birşey yok, şanssız bir %20’lik dilimde olduğunuzu hatırlayın ve uyuması için her yol mübahtır diyerek herşeyi deneyin [8]. Dört ay dediğim illa dördüncü ayına girer girmez değil, sonrası da olabilir. Mutlaka bebeğinizin hazır olup olmadığına da dikkat edin. Bizimkini nasıl anladım? Bir kere kolik bitince kundak istemez olmuştu, saç kurutma makinasından ve sallanmaktan nefret eder olmuştu. Artık en az üç saatlik bir uyuma ritüeli gerçekleştirmeden uyuyamaz hale gelmiş bunları yaptıkça ağlar olmuştu. Kundaklamazsak da nasıl uyuyacağını bilmediğinden yine ağlıyordu. Ailecek hiç bu kadar çaresiz hissetmemiştik. Uykusuzluğu iyice kronik hale gelmişti. Bebeğiniz sekiz, dokuz aylık olmuş olabilir ama asla size daha sabırlı olmanız gerektiği, kendi başına uyuyamayı öğrenemeyeceği söylenirse inanmayın. Bazıları hatta “Su yolunu bulur. Akıllı kızdır o kendi kendine öğrenir.” derlerse hiç inanmayın. Okuduğum tüm kitaplarda ortak söylenen bebekler 2 aylıkken bile kendi kendine uyumayı öğrenebilir. Belki bizim kültürümüzden gelen birşey bize hep sabırlı olmamız söylenir. Bir de yok uyku çayı, maması vs. gibi şeyleri düşünmeyin. Uyku sorununu bunlarla aşıp bebeğinizin daha uzun süre uyuyacağına aldanmayın. Denedim olmadı. 4 aylık bir bebek tek bir gece beslenmesi ile akşamları kesintisiz 10-11 saat uyuyabilir. Bunu ben değil birçok uzman söylüyor. Bu yüzden asla gelişiminde sorun olmaz. Bundan fazla olan beslenme miktarı size bağlı. Ben daha fazla beslemek istiyorum, akşamları 4-5 defa kalkarım sorun olmaz diyebilirsiniz.
Hogg’un yatır/kaldır metodu ile ilgili birçok kişi yazdı [2]. Burada detaya girmeyeceğim. Aslında bayağı sabır gerektiren bir şey. Her seferinde bebeği yatırıyorsunuz bağırırsa kucağınıza alıp zıplatmadan hoplatmadan bekletiyorsunuz belki patpatlıyorsunuz (şşt/pat yöntemi). Sakinleşince yatırıyorsunuz. Aynı şeyi uykuya dalana kadar yapıyorsunuz. Ama bizimkinde denemeye kalktığımda deli gibi ağlamaya dakikalarca susmayınca odanın içinde turlamaya başladım. Birkaç kez denemeye çalıştığımda aynı durumla karşılaşıp devam edemedim. Kitabında en faydalı gördüğüm şey EASY metodu yani yedir (Eat), aktivite yaptır (Activity), uyut (Sleep), ve sizin zamanınız (Your time) ve 3-4 aylık bebeklerin günlük düzenleriyle ilgili zaman planlamasıydı. Başta bizimkinde plan denilen birşey yoktu ama verilen örnekler güzeldi.
Verilen planı ancak iki hafta sonra uygulayabilecektim.
Belki benim beceriksizliğimdendir başka metodları incelemeye başladım. Uyku metodları temelde ikiye ayrılıyor: ağlatan (cry it out- CIO) ve ağlatmayan (non CIO) metodlar olmak üzere [3]. Ağlatmayan teknik dese bile bebeğiniz değişiklik olduğundan yine de ağlıyor. O yüzden asla hiç ağlamayacağını düşünmeyin. Fakat kilit nokta mutlaka metodu iyice anlamanız ve düzenli bir şekilde uygulamanız. Bir iki gün çok iyi geçmedi diye uygulamamazlık etmemeniz gerekiyor.
Bebeğiniz zaten hafif bir sallama, ayakta sallama ile uyuyor en önemlisi siz uyutma metodunuzdan memnun iseniz zaten bunları değiştirmek için çabalamanıza gerek yok.
Bizimki zaten saatlerce ağlıyor diye ve birçok uyku ilişkilendirmesini aynı anda kısa sürede kırmayı amaçladığımdan CIO metodlarına [4] bakmaya başladım. CIO metodları da genelde ikiye ayrılıyor. Önce bir uyku ritüeli oluşturuyorsunuz. Aslında bu non-CIO metodları için de geçerli. Biz gece uykusu için banyo, gece beslenmesi, uyku tulumunu giyip battaniyeyi eline verme ve gece öpücüğü olarak bir ritüel belirledik.
Ritüel belirlendikten sonra istisnasız bunu her akşam uyguluyorsunuz. Bu arada uyku eğitimine öncelikle gece uykularından başlamanız tavsiye ediliyor. Sonra bebeği yatağına yatırıp gidiyorsunuz.
En katı CIO metod bebeği yatırdıktan sonra uykuya dalana kadar yanına gitmemesini salık veriyor.
Eleştirenler bebek o sırada başka bir sebepten ağlıyorsa bunun anlaşılamayacağını (belki kafasını vurur vs.) ve olumsuz sonuçlanabileceğini söylüyorlar. Belki eninde sonunda uyuyacaktır ama amaçlananın bu olmadığını belirtiyorlar.
Ferber’in [5] tekniği ise bebeği yatırıp gidilmesini ama kısa aralıklarla yanına gelip başında bir kaç dakika kalıp sakinleştirmeyi salık veriyor. Ama önemli olan asla bebeği kucağa almamanız. Eğer altı değişmesi gerekiyorsa sakince yapıp kaldığınız yerden devam etmeniz gerektiğini söylüyor.
Bu arada kesinlikle bebeğin ağlamasının ona zarar vermeyeceğini ifade ediyorlar. Aslında düşününce mantıklı da geliyor. Eğer öyle olsa kolikten dolayı saatlerce ağlayan bebeklerin hepsinde yetişkin olduklarında problemler olurdu. Bizimkinin durmaksızın bir keresinde 5 saat kesintisiz ağladığını düşününce özellikle...
İçime otursa da belki zaten kolikten dolayı da ağlamasına alışkın olduğumdan bunu uygulamaya karar verdim. Aile üyeleri de asla ağlatmayalım diyenler de bebeğin her uyku öncesinde ağlayışını görünce pes ettiler.
Pinpirikliğimden dolayı belki de Babycenter’dan da bizimkine benzer durumları araştırıp planlı bir şekilde uygulamaya karar verdim. Çünkü yukarıda bahsettiğim tüm uyku ilişkilendirmelerini kundak da dahil kaldırmam gerekiyordu. Sonuçta Ferber’in tekniğini biraz değiştirmek durumunda kaldım. Bunu uygulamaya karar verenlere de aynı şeyi salık veririm. Aslında hangi tekniği uygulamak isterseniz isteyin metodu asıl kaynağından okuyup sizin bebekle karakter olarak benzeşen (kaçıncı ayda olduğuna kadar değişebilir) örnekleri bulup iyi bir plan yapıp istikrarlı bir şekilde uygulamanız en doğrusu.
Ferber tekniği her gün artan aralıklarla bebeğinizin yanına uğramanızı tavsiye ediyor. Başlama süreniz ve maksimum bırakmak isteğiniz süre biraz da size bağlı. Biz ilk gün ilk uğrama 3 dakika, sonrasında 5 ve gece boyunca 7 dakika uğrama ile başladık. Asla 15 dakikadan fazla aralık bırakmama kararı aldık. Buna başlarken bebeğinizin yatma vaktinden biraz daha geç yatırmaya özen göstermelisiniz. Erken yatırırsanız bebeğinizi boşuna ağlatırsınız. Bizim bebek icin eskiden ritüelimiz 7 civari başlar 10’da anca uykuya dalmış olurdu. Biz de 10 civarı başlama kararı aldık. Düzeni oturunca 15’er dakika aralıklarla gece yatma vaktini öne çekecektik. Uyanma saati 7 civari olacaktı. Önce yeni belirlediğimi ritüeli (banyo, emzirme, ..) ile başladık ve yatırdık. Bebek yarım saat başta ağladı ve uyudu. Acayip sevindim çünkü düşündüğümden az ağlamıştı. Fakat 40.dakikada uyanip tekrar ağlamaya başladı. Aslında kolik zamanında her zaman 40.dakikada uyanırdı ve tekrar uyutmaya çalışırdık. Sanırım ilk uyku döngüsüne denk geliyor ve daha önceleri uyuduğu koşul ile aynı koşulu bulamayınca ağlıyordu. Şimdi koşullar aynı idi ama uykuya dalmayı tam öğrenemediği için yine ağlıyordu. İlk gece biraz sancılı geçti. İkinci gece zamanı 2 dakika artırdık. Aslında yaşadıkça neden zamanı artırdıklarını da anlıyorsunuz. Eğer 7 dakikada hep girseydim hiç bir zaman 10.dakikada uykuya dalacağını göremeyecektim. Çoğu zaman böyle oldu. Bebeğim uğrayacağım zamanı öğrenip ağlıyordu. 2 dakika bile onun kendini sakinleşmesini ve uykuya dalmasına yeterli oluyordu. Ayrıca yanına uğrayacağımı bilmesi güvenini sarsmayacağım anlamına geliyordu. Emzirme sayısını ise iki ile sınırlandırdım. Akşam öğününden 4 saat sonrasına emzirecektim. Onun dışında emzirmeyecektim.
Bu şekilde bir hafta sıkı bir plan uyguladık. Ferber tüm güne uygulamayı önerse de Babycenter’daki deneyimlere göre herkes önce akşam sonra gündüze geçmeyi önermişti. Biz de öyle yaptık. Bir hafta değişken ama genelde azalan miktarda ağlama süreleriyle karşılaştık. Bu arada bir gece diğerinden daha fazla ağladıysa panik olmayın. Özellikle Babycenter’daki deneyimlerde de bazen bebeğin ilk geceden hırslanıp daha fazla ağlayabileceği yazılı. Panik olmayıp devam etmek önemli.
Bu eğitimler sürdüğünde gündüz uykularında mümkün olduğunca memede uyutma, sallama ne tutarsa yapıyorduk. Akşamları bir hafta sonunda düzelmeye başlamıştı. Sıra gündüz uykuları ve gece yatma vaktini öne çekmedeydi. Her akşam 15 dakika kadar öne çekip sabahları hala aynı saatte uyanıp uyanmadığını gözlemliyorduk. En sonunda 7’de rutine başlama 7.30’da yatağa en geç koyma şeklinde düzenledik. Tabii 5, 10 dakika oynamalar oluyor.
Gündüzleri en sevdiği ilk uykusu ile başladık. Ferber eğer bebek yarım saat ağlarsa uykuyu iptal edip bir sonraki yatma vaktine kadar bekleyin diyordu. Bizim için iki sorun vardı. İlki gündüz dışında zaten bir uyku düzenimiz yoktu doğru vakti nasıl bilecektik? Bir de bebek aşırı yorgunluktan olduğu yerde uyumaz mıydı? Yine araştırma sonucu iki sonuca vardım:
1. Düzen yoksa Tracy Hogg’un önerdiği düzeni uygulayacaktım. İki uyku arasını 1.5-2 saat aralığında bırakıp ilk uyku sinyalini (durgunlaşma, ilgisizleşme) alır almaz yatıracaktım.
2. Yarım saatte uyumaz ise ikinci uyku vaktini değil 45 dakika-1 saat kadar oyalayıp tekrar deneyecektim. Böylece bebeğim tekrardan uyumayı deneyebilecekti.
Gündüz ve öğle uykusu düşündüğümden çok kısa sürede düzelmişti. Ama en son 45 dakikalık şekerlemeyi tutturması biraz daha fazla zaman aldı. Bu uykular içinde basit bir uyku ilişkilendirmesi buldum. Geceleri battaniyesini sakinleştirmek için kullanıyordu. Bunu kendi seçmişti. Artık bu uykularında da aynı battaniyeyi eline veriyordum.
Artık bebeğimi tanıdığımdan ağlamasını anlayabiliyorum. Acısı olduğunda ve şikayet ettiğinde (bu pek ağlama değil inlemeyi andıran birşey) ayırt edebiliyorum.
Şu anda Tracy Hogg’un düzenini tutturmuş gibiyiz. Tabii bu demek değildir ki herşey süper. %90 iyi uyurken arada bir takım sıkıntılarla uyuyamadığı oluyor. O zaman uykuyu iptal edip sonra yatırıyorum. Ama şu an hepimiz huzurluyuz. Bu bebek uykuyu sevmiyor diyenler günde 15 saat toplamda uyuduğunu, yataktan gülücüklerle kalktığını ve uyanık olduğunda mutlu mutlu oynadığını görünce aslında uyku eğitimin ne kadar önemli olduğunu anlıyorlar.
Bu uyku savaşı sonunda kendimce şu sonuçları çıkardım:
1. Bir kere kesinlikle bir metod tüm bebekler için uygulanabilir diyene aldanmayın. Bebekler farklı karakterlerde anneler de öyle. Bebeğinizi ve kendinizi iyice tartıp bir metod seçin. Ama sonuna kadar ona sadık kalıp uygulayın. Bunu kilo vermek için uyguladığınız diyetlere benzetebilirsiniz. Nasıl gazetelerde gördüğünüz her diyeti aynen uygulamayıp bir diyetisyenden size özel bir diyet planı alıyorsanız (almanız sağlığınız açısından önemli) bunda da bebeğinize uygun şekilde uygulamanız gerekir. Yani ben şunu uyguladım sen de uygula diyenlerden sadece metod adını öğrenip iyice kökünden araştırın önce.
2. Bir metodu seçseniz bile körlemesine uygulamayın. İnsanlar ne sorunlar yaşamış nasıl çözmüşler araştırın. Planlı uygulayın. Sorun çıktığında uygulamayı bırakırsanız daha çok sorun yaşarsınız. Babycenter bu konuda bana çok yardımcı oldu.Nurturia’da da o metodu uygulayanlarla yazışın konuşun.
3. Uyguladığınız yöntem sizi yormuyorsa (ayakta sallama, hamak vs.), hem siz hem bebeğiniz mutlu ise zaten bunlara bakmayın. Takılmayın.
4. Her metodda biraz ağlatma var. Kimi uzun kimi kısa. Öncelikle bunu kabullenin.
5. Uyku eğitimine ne kadar erken başlarsanız o kadar iyi. Geç kaldıkça düşünmeniz gereken parametre sayısı artıyor. Örneğin bebek uyutma faslında yatakta kalkıp oturmaya kalkabiliyor [6].
6. Uyumayı bilen bebeğin hem kendisi hem de ebeveyleri mutlu oluyor. Kaliteli zaman artıyor. Vaktiniz kendinizi hırpalayarak uyutma çalışmak, bu sırada niye uyumuyor diye bazen bebeğe sinirlenmekle geçmiyor.
7. Kimsenin seçtiğiniz metod yüzünden sizi ayıplamasına ve eleştirmesine bakmayın. Bu yaşta çocuk kendi başına mı uyurmuş, bebeğini mi ağlattın bu yüzden diyenlere kafayı takmayın. Sonuca bakın.
8. Uyku sorunlarınızı ebediyyen çözüldüğünü düşünmeyin. Bazı tanıdığımdan o ya da bu sebepten dönem dönem bozulup farklı sorunlar yaşadıklarını duydum. Bozulabilir gerçeğini kabullenin. Diş, ateş vs.den bozulabilir. Bu zamanlarda ağlatmayın, metoda takılmayın ona sevgi ve ilgi gösterin. Uzmanlar da bunu tavsiye ediyor. Düzelince uyku disiplinine devam edersiniz.
Buraya kadar okuma sabrı gösterdiyseniz size de teşekkür ederim. Uyku ile bahsettiğim kitaplar aslında birçok faydalı bilgi de içeriyor aslında edinip okunmasında fayda var. Örneğin biyolojik uyku saatlerini nasıl değiştirirseniz, gece emmelerini nasıl azaltır kesersiniz vs.
Sevgiler
Referanslar:
[1] Tracy Hogg&Melinda Blau, “Bebek bakım sorunlarına mucize çözümler”, 2008, Gün yayıncılık
[2] Blogcu Anne, http://blogcuanne.com/2010/11/27/yatirkaldir-yontemi/
[3] How to successfully teach a baby to sleep, http://community.babycenter.com/post/a5417415/how_to_successfully_teach_a_baby_to_sleep_-_3rd_ed.
[4] CIO methods, http://www.babycenter.com/0_baby-sleep-training-cry-it-out-methods_1497112.bc
[5] Richard Ferber, “Çocuklarda uyku sorunları ve çözümleri”, Gün yayıncılık.
[6] Blogcu anne, http://blogcuanne.com/2011/05/18/uyku-sorunu-olan-bebekler-icin-rutin/
[7] William and Martha Sears, “Baby book: everything you need to know about your baby from birth to age two”,Thorsons, Second Edition, 2003.
[8] Marc Weissbluth, “Sağlıklı uyku alışkanlıkları, mutlu çocuklar”, Beyaz Balina, 2003.